Początek nowego roku jest okazją dla podsumowania najważniejszych zmian w prawie pracy, o jakich w 2013 roku powinien pamiętać pracodawca. Naszym zdaniem, dokonując wyboru najistotniejszych zagadnień, zwrócić należy w szczególności uwagę na kwestie wskazane poniżej.
Wzrost płacy minimalnej
Od 1 stycznia 2013 roku ustawowe minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1.600,00 zł brutto. Ma to przy tym znaczenie nie tylko dla pracodawców, którzy ustalili wynagrodzenie pracowników na poziomie niższym – konieczne jest bowiem zapewnienie pracownikom wynagrodzenia w wysokości nie niższej od płacy minimalnej. Od wysokości wynagrodzenia minimalnego uzależnione są bowiem inne świadczenia wypłacane pracownikom, np. dodatek za pracę w porze nocnej czy maksymalna wysokość odprawy pieniężnej z tytułu zwolnienia pracownika z przyczyn go niedotyczących. Wzrośnie także kwota wolna od potrąceń z wynagrodzenia za pracę, którą należy pozostawić do dyspozycji pracownika.
Wydłużanie wieku emerytalnego
Zgodnie z szeroko dyskutowanymi zmianami w systemie emerytalnym, od 1 stycznia 2013 roku stopniowo wydłużany jest wiek emerytalny pracowników, aż do osiągnięcia 67 lat zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn. Z tego względu indywidualnej oceny będzie wymagało ustalenie, czy pracownik podlega już ochronie przedemerytalnej przewidzianej w art. 39 kodeksu pracy (zgodnie z tym przepisem ochronie podlega pracownik na 4 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego, jeśli z jego osiągnięciem nabędzie prawo do emerytury).
Wykorzystanie zaległego urlopu wypoczynkowego
Już od 1 stycznia 2012 roku obowiązuje art. 168 kodeksu pracy w zmienionym brzmieniu, zgodnie z którym urlop wypoczynkowy niewykorzystany przez pracownika w roku, w którym ten nabył do niego prawo, powinien być wykorzystany do końca września kolejnego roku. Oczywiście po tej dacie prawo do takiego urlopu nie „przepada”; pracodawca nie wypłaca także pracownikowi ekwiwalentu za niewykorzystany urlop. Takie działanie pracodawcy może natomiast zostać uznane za wykroczenie przeciwko prawom pracownika, zagrożone karą grzywny (art. 282 § 1 pkt 2 kodeksu pracy).
Rekompensata za święto przypadające w sobotę
W dniu 2 października 2012 roku Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny z Konstytucją przepis, zgodnie z którym jeżeli w przyjętym rozkładzie czasu pracy święto przypada w dniu wolnym od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy (zwyczajowo jest to sobota), to nie obniża ono wymiaru czasu pracy. W konsekwencji, za takie święto pracodawca nie był zobowiązany do udzielania pracownikom innego dnia wolnego. Niekonstytucyjny przepis (art. 130 § 21 kodeksu pracy) przestał obowiązywać 8 października 2012 roku, co oznacza, iż wróciliśmy do reguł sprzed stycznia 2011 roku. Tym samym, pracodawca ma obecnie obowiązek udzielenia dodatkowego dnia wolnego w sytuacji, gdy święto przypadło w dniu wolnym dla pracownika z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy. Przy wyznaczeniu dnia wolnego z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy na sobotę, pracodawcy w praktyce odczują tę zmianę dopiero w 2014 roku, kiedy to aż dwa dni świąt przypadną w sobotę.
Odpis na ZFŚS
Zgodnie z przepisami tzw. ustawy okołobudżetowej nie ulegnie zmianie ustawowa wysokość odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. Podobnie jak w 2012 roku podstawą odpisów będzie bowiem przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2010 roku (tj. 2.917,14 zł), tak jak to miało miejsce w 2012 roku. Przypomnieć należy, iż wysokość odpisu stanowi określony procent z ww. kwoty podstawy.
Dalsze planowane zmiany
Z informacji udostępnionych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej wynika, iż prowadzone są prace nad zmianą rozporządzenia dotyczącego podróży służbowych – zmianie ma ulec w szczególności wysokość diet i limitów noclegowych.
Ministerstwo planuje także wprowadzić zmiany mające na celu uelastycznienie czasu pracy poprzez wydłużenie okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy oraz wprowadzenie tzw. ruchomego czasu pracy, w ramach którego pracownicy mogliby zaczynać w pracę w poszczególnych dniach w różnych godzinach, co nie stanowiłoby pracy w nadgodzinach (w praktyce rozwiązanie takie jest już stosowane przez wielu pracodawców, aczkolwiek jego zgodność z przepisami pozostaje sporna).
Istotną z planowanych zmian jest także zmiana dotycząca urlopów macierzyńskich i wychowawczych. Przede wszystkim wydłużeniu o 26 tygodni ma ulec urlop macierzyński, przy jednoczesnej zmianie zasad wypłaty zasiłku macierzyńskiego w razie skorzystania z takiego przedłużonego urlopu. Planowane zmiany mają wejść w życie w 2013 roku, obecnie wskazuje się datę 1 września 2013 roku.