Wyjazdy organizacyjno-szkoleniowe oraz wyjazdy integracyjne z całą pewnością należą do pozytywnej sfery działalności każdej firmy. Bardzo często takie wyjazdy są obligatoryjne dla pracowników oraz zawierają część szkoleniową, po której pracownicy mają możliwość uczestniczenia w części rekreacyjnej. Zdarzają się jednak przypadki, kiedy pracownik w trakcie szkolenia lub uczestnictwa w zajęciach rekreacyjnych organizowanych w ramach wyjazdu ulegnie wypadkowi.
Dla ustalenia, czy pracownikowi należy się świadczenia, określone w ustawie z 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: Ustawa), konieczne jest prawidłowe zakwalifikowanie danego wypadku.
Ustawa określa definicję wypadku zrównanego z wypadkiem przy pracy. Na mocy art. 3 ust. 2 Ustawy, na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w Ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
- w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż okoliczności „zwykłego” wypadku przy pracy, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
- podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony oraz
- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Należy zaznaczyć, że dla uznania wypadku za wypadek równoważny z wypadkiem przy pracy, oprócz wystąpienia powyższych sytuacji konieczne jest, aby zaistniały przesłanki charakterystyczne dla wypadku przy pracy, tj. musi wystąpić zdarzenie polegające na doznaniu przez człowieka urazu cielesnego powodującego zgon lub uszkodzenie tkanek lub narządów ciała, zdarzenie to musi być nagłe, wykazywać związek z pracą, a także być spowodowane przyczyną zewnętrzną.
Związek wypadku z pracą oznacza, że pracownik doznał uszczerbku na zdrowiu w miejscu i czasie, kiedy pozostawał w sferze interesów pracodawcy (por. wyrok SN z dnia 27 maja 2014 roku, sygn. I PK 275/13).
Jeżeli pracownik uległ wypadkowi podczas wykonywania normalnych czynności pracowniczych, to nie ma wątpliwości, że zdarzenie to jest wypadkiem przy pracy. Jeżeli jednak chodzi o sytuacje, kiedy nie występuje powyższy związek, orzecznictwo stoi na stanowisku, że należy wziąć pod uwagę to, czy występuje związek funkcjonalny z pracą. Związek funkcjonalny to taki związek, w ramach którego praca musi być nie tylko jednym z czynników prowadzących do zdarzenia, ale musi ona także wywrzeć wpływ na zaistniały skutek (wyrok SN z 13 lipca 2011 roku, sygn. I UK 46/11).
Przepisy prawa pracy nie normują pojęcia „wyjazd integracyjny”. Przyjmuje się, że jeśli wyjazdy integracyjne mają charakter obowiązkowy, to należy je traktować jako formę podróży służbowej. Tutaj ważne jest również stwierdzenie, czy wypadek miał miejsce podczas zajęć obowiązkowych zorganizowanych dla pracowników, czy w czasie wolnym pracownika oraz czy pracownik swoim zachowaniem nie przyczynił się do spowodowania wypadku (np. wprowadzając się w stan nietrzeźwości).
W przypadku kiedy wypadek miał miejsce podczas zajęć szkoleniowych lub zorganizowanych przez pracodawcę zajęć rekreacyjnych, a nawet podczas spotkań w godzinach wieczornych przewidzianych w programie zajęć (często połączonych ze spożywaniem alkoholu), orzecznictwo stoi na stanowisku, że udział pracownika w tych zajęciach oraz jego zachowanie pozostają w związku funkcjonalnym z pracą. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1999 roku (sygn. II UKN 545/98) podkreślone jest, że wypadek, którego pracownik doznaje podczas takich spotkań, podlega ochronie prawnej, chyba że w zachowaniu pracownika można dopatrzeć się naganności uzasadniającej uznanie, że doszło do zerwania związku z podróżą służbową. Ważne jest zatem aby zbadać, czy zachowanie pracownika podczas którego uległ on wypadkowi miało związek funkcjonalny z pracą, czy też miało ono wyłącznie prywatny charakter.
Zachowania niepozostające w związku z wykonywaniem powierzonego zadania i sprzeczne z celem podróży służbowej to zachowania ze sfery prywatnych spraw pracownika, które nie były konieczne z punktu widzenia celu i warunków odbywania podróży służbowej (wyrok SN z 18 listopada 2011 roku, sygn. I UK 140/11). Orzecznictwo również wskazuje, że zerwaniem związku z podróżą służbową będzie między innymi takie wprowadzenie się pracownika w stan nietrzeźwości, które w istotnym stopniu przyczyni się do spowodowania wypadku w taki sposób, że bez stanu nietrzeźwości można by uniknąć wypadku.
Wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy podczas wyjazdu integracyjnego będzie zdarzenie, podczas którego pracownik doznał uszczerbku na zdrowiu zarówno podczas zorganizowanych przez pracodawcę szkoleń, jak i zajęć rekreacyjnych. Przykładowo – wypadkiem, na podstawie którego pracownik będzie mógł się domagać świadczenia na podstawie Ustawy będzie złamanie kości w wyniku potknięcia się podczas szkolenia, natomiast jeżeli złamanie będzie wynikało z zachowania pracownika w oderwaniu od związku funkcjonalnego z pracą (przykładowo – gdy pracownik spożywa narkotyki lub alkohol w znacznych ilościach i przewróci się) wypadku takiego nie będzie można zakwalifikować jako wypadek przy pracy lub zrównany z nim, a pracownik świadczenia nie otrzyma.
Podsumowując – należy traktować związek funkcjonalny wypadku z podróżą służbową bardzo szeroko. Nawet wypadki, które mają miejsce w części rekreacyjnej wyjazdów integracyjnych, są uznawane za wypadki przy pracy lub zrównane z nimi. Należy pamiętać o tym, że pracodawca zobowiązany jest do przeprowadzenia czynności powypadkowych, które mają na celu ustalenie czy wypadek pracownika był wypadkiem przy pracy lub wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy, czy też nie. Uznanie, czy wypadek, do którego doszło podczas wyjazdu integracyjnego jest wypadkiem przy pracy lub zrównanym z nim, zależy między innymi od czynników takich jak związek funkcjonalny z pracą, oraz czy pracownik swoim zachowaniem nie przyczynił się do spowodowania wypadku i powinno być rozpatrywane biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności.