W umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy strony mogą dowolnie ustalić skutki zwolnienia pracownika z zakazu konkurencji, w szczególności mogą połączyć je ze zwolnieniem pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania (Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 listopada 2014 roku, I PK 86/14).
Pracownik zawarł z pracodawcą umowę o zakazie konkurencji w okresie jednego roku po ustaniu stosunku pracy. W § 5 tej umowy postanowiono, że zakaz konkurencji przestanie obowiązywać, jeżeli pracodawca złoży pracownikowi oświadczenie o zwolnieniu go z przestrzegania tego zakazu, a w takim przypadku nie będą miały zastosowania postanowienia umowy dotyczące odszkodowania. Za przestrzeganie zakazu konkurencji przewidziano odszkodowanie dla pracownika.
Stosunek pracy uległ rozwiązaniu z dniem 31 stycznia 2010 r. W dniu 20 lutego 2010 r. pracownik otrzymał pisemne oświadczenie od pracodawcy o zwolnieniu go z obowiązku przestrzegania zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy (z powołaniem się na § 5 umowy). Pomimo powyższego, przez okres roku po ustaniu stosunku pracy pracownik nie prowadził działalności konkurencyjnej.
Pracownik domagał się zasądzenia od pracodawcy odszkodowania za cały rok, przez jaki stosował się on do zakazu konkurencji. Sąd Okręgowy uznał żądanie powoda za uzasadnione w części dotyczącej odszkodowania za okres od 1 lutego 2010 r. do 20 lutego 2010 r., tj. do dnia złożenia przez pracodawcę oświadczenia o zwolnieniu z obowiązku przestrzegania zakazu konkurencji.
Od tego wyroku odwołał się pracownik wskazując m.in., że niesłusznie sąd I instancji uznał postanowienie zawarte w § 5 umowy o zakazie konkurencji za klauzulę umożliwiającą jej wcześniejsze rozwiązanie, a także, że sąd ten naruszył art. 101[2] k.p. w związku z art. 101[1] k.p. przez przyjęcie, że pozwany pracodawca zwalniając powoda z zakazu konkurencji mógł się powstrzymać od wypłaty odszkodowania.
Sąd Apelacyjny oddalił apelację i uznał, że wobec treści § 5 umowy zamiarem stron było stworzenie możliwości wcześniejszego ustania wszystkich zobowiązań wynikających z tej umowy w drodze jednostronnego oświadczenia woli pracodawcy. Sąd ten stwierdził, że umowa o zakazie konkurencji może ustać przed upływem oznaczonego czasu w następstwie jednostronnych czynności prawnych: odstąpienia od umowy, jej wypowiedzenia bądź w razie spełnienia się warunku rozwiązującego, przy czym możliwości te muszą zostać przewidziane w umowie. Zdaniem Sądu z treści badanej umowy wynika jednoznacznie, że zwolnienie powoda przez jego pracodawcę z zakazu konkurencji będzie dla powoda oznaczało zaprzestanie wypłaty odszkodowania i na takie warunki umowy powód wyraził zgodę.
Orzeczenie Sądu Apelacyjnego zaskarżył pracownik, jednak Sąd Najwyższy oddalił jego skargę kasacyjną.
Sąd Najwyższy przyjął, że oświadczenie woli pracodawcy z dnia 20 lutego 2010 r. należy traktować jako zwolnienie pracownika z przestrzegania zakazu konkurencji, mające oparcie w treści § 5 umowy o zakazie konkurencji i wywołujące przewidziane w tej umowie skutki. Treść przedmiotowej umowy wskazuje zaś, że w przypadku zwolnienia pracownika z przestrzegania zakazu konkurencji pracodawca nie będzie zobowiązany do wypłaty odszkodowania. Zatem powód, zawierając umowę o zakazie konkurencji, złożył oświadczenie o zrzeczeniu się odszkodowania w razie zwolnienia go przez pracodawcę z zakazu konkurencji. Takie postanowienia umowne Sąd uznał za dopuszczalne.
Sąd Najwyższy podkreślił przy okazji, że do skorzystania przez pracodawcę z wzajemnie uzgodnionego przez strony umowy uprawnienia do wypowiedzenia umowy przez pracodawcę nie jest wymagane, aby w umowie strony wskazały konkretne przyczyny wypowiedzenia terminowej umowy o zakazie konkurencji. Pracodawca dokonując wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji jest uprawniony do oceny, czy ustały już przyczyny uzasadniające ten zakaz i ocena ta nie podlega kontroli sądowej, gdyż zależy od subiektywnego uznania pracodawcy, dbającego o ochronę własnych interesów.
Należy zgodzić się z prezentowanym poglądem Sądu Najwyższego.
Wskazać przy tym warto, że według art. 101[2] § 2 k.p. zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub w razie niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania. Zgodnie z zapatrywaniami judykatury ustanie zakazu konkurencji w tym trybie oznacza zwolnienie pracownika z obowiązku powstrzymania się od prowadzenia działalności konkurencyjnej, a więc dotyczy tylko zobowiązania, które wziął na siebie pracownik. Nie wpływa to zatem w ogóle na zobowiązanie pracodawcy do wypłaty odszkodowania. Ten kierunek wykładni był od dawna prezentowany w orzecznictwie, znajdując potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2001 r., III ZP 7/01.
W takiej (kodeksowej) sytuacji pracownik zwolniony z zakazu konkurencji staje przed wyborem jednej z dwóch możliwości. Może albo nadal powstrzymywać się od działalności konkurencyjnej domagając się jednocześnie wypłaty odszkodowania, albo może podjąć działalność konkurencyjną tracąc tym samym roszczenie wobec pracodawcy o wypłatę odszkodowania.
W analizowanej sprawie jednak strony odmiennie określiły skutek zwolnienia pracownika z zakazu konkurencji. Zgodnie z przedmiotową umową bowiem zwolnienie takie oznaczało jednoczesne zwolnienie pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania. Z uwagi zaś na charakter umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy rozwiązanie takie zostało uznane za dopuszczalne przez Sąd Najwyższy.
Z pewnością korzystne dla pracodawcy będzie pamiętanie o tym orzeczeniu przy formułowaniu zapisów umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy.