17 czerwca br. weszła w życie ustawa z dnia 28 maja 2013 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Wprowadzone zmiany przewidują zwiększenie katalogu uprawnień przysługujących pracownikom w związku z rodzicielstwem. Dziś zajmiemy się kwestia zmian w zakresie:
- możliwości korzystania z urlopu macierzyńskiego przed porodem,
- kręgu osób uprawnionych do korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz jego długości,
- zupełnie nowej instytucji w postaci urlopu rodzicielskiego,
- wydłużenia okresu, w którym pracownik może wykorzystać urlop wychowawczy.
Dotychczas pracownica w ciąży mogła udać się na urlop macierzyński jeszcze przed urodzeniem dziecka – przepis wskazywał, iż co najmniej 2 tygodnie tego urlopu mogły przypadać przed przewidywaną datą porodu. Taka regulacja stwarzała możliwość wykorzystania urlopu przed porodem nie tylko w wymiarze 2 tygodni, ale i – jeśli taka była wola pracownicy – w większej części. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 180 § 3 k.p. przed przewidywaną datą porodu może przypadać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Oczywiście pracownica nadal nie ma obowiązku korzystania z urlopu macierzyńskiego przed porodem w ogóle; jeśli tego nie zrobi, to pierwszym dniem urlopu będzie dzień porodu.
W zakresie dodatkowego urlopu macierzyńskiego wprowadzono trzy zasadnicze zmiany.
Po pierwsze, z urlopu tego może teraz skorzystać także pracownik – ojciec. Podobnie jak matka dziecka, może on skorzystać z dodatkowego urlopu w całości lub w części, o czym poniżej.
Po drugie, przyspieszono datę wydłużenia wymiaru tego urlopu. Zgodnie bowiem z dotychczasową regulacją w 2013 roku dodatkowy urlop macierzyński przysługiwał w wymiarze do 4 tygodni (przy urodzeniu jednego dziecka) lub do 6 tygodni (przy ciąży mnogiej), zaś wymiary te miały być wydłużone do odpowiednio 6 i 8 tygodni z dniem 1 stycznia 2014 roku. Wprowadzona nowelizacja jednakże wydłużyła we wskazany powyżej sposób wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego już od dnia 17 czerwca 2013 roku. Jednocześnie, w związku z wydłużeniem ww. wymiarów, obok istniejącej możliwości jednorazowego wykorzystania dodatkowego urlopu macierzyńskiego, przewidziano możliwość jego podziału na dwie części, przypadające jedna po drugiej, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności.
Po trzecie wreszcie, tak jak dotychczas możliwe jest łączenie korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego etatu. Inaczej jednak niż do tej pory, wniosek pracownika w tym zakresie nie jest dla pracodawcy bezwzględnie wiążący. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 1821 § 6 k.p. pracodawca uwzględnia taki wniosek, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy pracodawca jest zobowiązany poinformować pracownika.
Największym novum wprowadzonej nowelizacji jest niewątpliwie instytucja urlopu rodzicielskiego. Urlop ten może być wykorzystany wyłącznie bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze. Maksymalny wymiar urlopu rodzicielskiego wynosi 26 tygodnie (niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie) i jest on udzielany w wymiarze wielokrotności tygodnia jednorazowo lub w częściach – takich części nie może być więcej niż trzy, z których żadna nie może być krótsza niż 8 tygodni (części muszą przypadać bezpośrednio po sobie).
Z urlopu rodzicielskiego może korzystać zarówno pracownica – matka, jak i pracownik – ojciec. Co więcej, mogą oni jednocześnie korzystać z tego urlopu, jednak w takim przypadku jego łączny wymiar nie może przekroczyć 26 tygodni.
W zakresie urlopu wychowawczego ustawodawca nie zmienił jego wymiaru, co oznacza, iż pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do tego urlopu w wymiarze do 3 lat. Nadal także do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy pracy. Inaczej jednak niż dotychczas, pracownik chcący skorzystać z urlopu wychowawczego będzie mógł to uczynić aż do ukończenia przez dziecko 5 roku życia; wcześniej granicą były 4 urodziny dziecka.