W praktyce zdarza się, że podatnicy zawierają umowy o dzieło nie zwracając szczególnej uwagi na jej postanowienia. W zależności od postanowień umowy, przychody z takiej umowy mogą zostać zakwalifikowane przez organy podatkowe jako przychody z działalności gospodarczej, działalności wykonywanej osobiście, czy też jako przychody ze stosunku pracy. Istnieje również ryzyko potraktowania umowy o dzieło jako usługi podlegającej podatkowi od towarów i usług.
Tak więc podatnicy, w zależności od postanowień umowy, mogą mieć obawy zarówno na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych, jak również na gruncie podatku od towarów i usług.
Na wstępie warto przypomnieć, że zgodnie z art. 627 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks Cywilny (dalej: „KC”) przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.
W ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: „UPDOF”) działalność gospodarczą definiuje się jako działalność zarobkową wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową, polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż, polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych – która jest prowadzona we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9 UPDOF.
Z kolei w myśl art. 5b ust. 1 UPDOF za pozarolniczą działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
- odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności,
- są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności,
- wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić iż organ podatkowy może uznać przychody z umowy o dzieło, jako przychody z działalności gospodarczej jeżeli, po pierwsze, z zapisów umowy będzie wynikało iż przyjmujący zamówienie będzie ponosił pełną odpowiedzialność za rezultat swoich czynności oraz ich wykonywanie (będzie ponosił pełne ryzyko gospodarcze), po drugie, przyjmujący zamówienie nie będzie pozostawał pod kierownictwem swojego zleceniodawcy (element kierownictwa należy traktować jako najbardziej istotny dla ustalenia, czy dany podatnik jest przedsiębiorcą), oraz po trzecie przyjmujący zamówienie nie będzie musiał wykonywać czynności w czasie i miejscu wyznaczonym przez wykonawcę.
Warto również zaznaczyć iż niespełnienie jednego z trzech warunków, o których mowa w art. 5b ust. 1 UPDOF, nie spowoduje utraty statusu przedsiębiorcy prowadzącego samodzielnie działalność gospodarczą.
Natomiast, jeżeli przychody z umowy o dzieło nie będą zakwalifikowane jako przychody z działalności gospodarczej wówczas koniecznie trzeba zwrócić uwagę na art. 13 pkt 8 UPDOF, który stanowi że za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, bądź właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora – jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością – z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa w pkt 9 art. 13 UPDOF.
Tak więc, przychody z umów o dzieło, które nie zostaną zakwalifikowane jako przychody z działalności gospodarczej należy zakwalifikować jako przychody z działalności wykonywanej osobiście.