Nauczycielom przysługują różnego typu prawa, które wynikają z tytułu nauczycielskiego zatrudnienia. Jednym z nich jest prawo do świadczenia kompensacyjnego. Przysługuje ono nauczycielowi, który spełni przesłanki określone w ustawie. Jedną z tych przesłanek jest rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem, które w orzecznictwie było różnie interpretowane.
Ustawa o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych
Problemy z interpretacją przepisów wynikały z niejasnych i ogólnych zapisów art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o świadczeniach kompensacyjnych. Wskazano w nich, że nauczyciel może uzyskać prawo do świadczenia kompensacyjnego, jeżeli:
- stosunek pracy został rozwiązany;
- nauczyciel osiągnął wymagany ustawą wiek;
- nauczyciel posiada okres składkowy i nieskładkowy w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.4), który wynosi 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w określonych ustawą jednostkach w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć.
Głos zabrał Sąd Najwyższy
Sąd Najwyższy wobec powyżej wspomnianych rozbieżności wydał w powiększonym składzie wyrok z 27 kwietnia 2016 r. (III PZP 1/16). Przedmiotem analizy było wskazanie, w jakich sytuacjach nauczycielowi przysługuje prawo do powyższego świadczenia. Wątpliwości budziła przede wszystkim możliwość otrzymania tego prawa również w przypadku, gdy umowa terminowa o pracę z nauczycielem zostaje rozwiązana w związku z upływem czasu, na jaki została zawarta.
Niejasności w ustawie
Sąd Najwyższy wskazał, że powyższego zagadnienia nie można rozstrzygnąć tylko na podstawie wykładni art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o świadczeniach kompensacyjnych w oderwaniu od innych przepisów tej ustawy. Dobrym przykładem jest chociażby w art. 4 ust. 2 zawierający dopełnienie możliwości skorzystania z nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub jego wygaśnięcia z przyczyn niedotyczących nauczyciela wskazanych w odpowiednich przepisach Karty Nauczyciela. Dlatego ważny jest w tym wypadku wniosek Sądu Najwyższego wskazujący, że wspólną cechą sposobów ustania nauczycielskiego stosunku pracy, które umożliwiają skorzystanie ze świadczenia kompensacyjnego, jest samo zakończenie nauczycielskiego zatrudnienia.
Wygaśnięcie umowy terminowej to też rozwiązanie stosunku pracy
Z gramatycznej treści art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy nie wynika potrzeba złożenia wniosku lub przejawienia zidentyfikowanej inicjatywy w rozwiązaniu stosunku pracy przez nauczyciela. Tym samym, nauczyciel może ubiegać się o ustalenie prawa do świadczenia kompensacyjnego w związku z każdym ustawowo określonym sposobem rozwiązania stosunku pracy. Dlatego też zarówno złożenie wypowiedzenia przez nauczyciela lub pracodawcę, jak również zakończenie umowy terminowej, na którą obie strony wyraziły zgodę, będzie stanowiło podstawę do złożenia wniosku o powyższe świadczenie. Należy bowiem zaznaczyć, że każdy przypadek wspólnego zgodnego zawarcia terminowej umowy o pracę obejmuje złożenie oświadczenia woli o okresie jej trwania, co z woli obu stron prowadzi do jej rozwiązania w uzgodnionym terminie. Z podanych wyżej względów SN uznał, że każdy sposób definitywnego zakończenia nauczycielskiego stosunku pracy daje uprawnienie do wnioskowania o przyznanie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Podsumowanie
W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wyraził również swoje zaniepokojenie w odniesieniu do rozbieżności w orzecznictwie, które mogłyby doprowadzić do poszukiwania przez nauczycieli sposobu rozwiązywania terminowego nauczycielskiego stosunku pracy w celu nabycia świadczeń kompensacyjnych. Mogliby oni decydować się na wypowiadanie umów terminowych, co stanowi niewymaganą inicjatywę w rozwiązywaniu umowy o pracę na czas określony. Należy bowiem zwrócić uwagę na fakt, że zarówno wypowiedzenie umowy z inicjatywy nauczyciela lub pracodawcy (w tym zwolnienia grupowe i niezależne od pracownika), jak również rozwiązanie stosunku pracy za porozumieniem stron lub zakończenie umowy terminowej z upływem określonego w niej czasu, wiążą się z takimi samymi skutkami prawnymi. W konsekwencji nauczycielom przysługuje w takich sytuacjach możliwość ubiegania się o świadczenie kompensacyjne.