Pracodawca, który zatrudnia więcej niż 100 pracowników ma obowiązek utworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy – zwanej dalej „służbą BHP”. Obowiązek ten wynika z art. 23711 Kodeksu pracy – zwanym dalej „KP”. Służba ta pełni w zakładzie pracy funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku pracodawcy, który zatrudnia do 100 pracowników. Taki pracodawca ma możliwość powierzenia wykonywania zadań służby BHP pracownikowi zatrudnionemu u niego w przedsiębiorstwie. Należy jednak wspomnieć, że właściwy inspektor pracy w sytuacji, kiedy jest to uzasadnione stwierdzonymi zagrożeniami zawodowymi może nakazać pracodawcy, który zatrudnia do 100 pracowników utworzenie służby BHP, natomiast pracodawcy, który zatrudnia ponad 100 pracowników może nakazać zwiększenie liczby członków tej służby. Warto przy tym zwrócić uwagę na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa, zgodnie z którym pracodawca który zatrudnia od 100 do 600 pracowników ma obowiązek utworzyć co najmniej jednoosobową komórkę albo zatrudnić w tej komórce pracownika służby BHP w niepełnym wymiarze czasu pracy. Jeszcze inaczej sytuacja wygląda w przypadku pracodawcy, który zatrudnia ponad 600 pracowników. Przedsiębiorca taki ma obowiązek zatrudnienia co najmniej 1 pracownika służby BHP na każdych 600 pracowników.
Warto podkreślić, że pracodawca, który posiada ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby BHP może sam wykonywać zadania tej służby. Z taką sytuacją mamy do czynienia wtedy, gdy zatrudnia do 10 pracowników albo zatrudnia do 20 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Należy podkreślić że zgodnie z regulacją zawartą w art. 23711 § 2 KP, w sytuacji kiedy pracodawca nie ma kompetentnych pracowników może on powierzyć wykonywanie zadań służby BHP specjalistom spoza zakładu pracy. Warto jednak zwrócić uwagę na stanowisko, które ukształtowało się w orzecznictwie sądów administracyjnych. Zgodnie z nim „podmiot zatrudniający powyżej 100 pracowników jest zobowiązany utworzyć służbę bezpieczeństwa i higieny pracy. Dopiero gdyby zatrudniał on poniżej 100 pracowników, to mógłby powierzyć wykonywanie zadań tej służby pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy albo (…) specjalistom spoza zakładu pracy”. (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 listopada 2011 r., I OSK 612/11)
Zarówno pracownik służby BHP oraz pracownik, któremu powierzono wykonywanie zadań służby BHP, a także specjalista spoza zakładu pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby BHP powinni spełniać niezbędne wymagania kwalifikacyjne oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników tej służby. Niezbędne wymagania kwalifikacyjne zostały określone w wyżej wspomnianym rozporządzeniu.
Warto pamiętać o tym, że pracownik służby BHP oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw z powodu wykonywania zadań i uprawnień służby BHP.
Służba BHP podlega bezpośrednio pracodawcy. U pracodawcy będącego jednostką organizacyjną służba BHP podlega bezpośrednio osobie zarządzającej tą jednostką lub osobie wchodzącej w skład organu zarządzającego, upoważnionej przez ten organ do sprawowania nadzoru w sprawach z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Do zakresu działania służby BHP należy między innymi: przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń. Służba BHP jest uprawniona między innymi do: przeprowadzania kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przestrzegania przepisów oraz zasad w tym zakresie w zakładzie pracy i w każdym innym miejscu wykonywania pracy oraz występowania do osób kierujących pracownikami z zaleceniami usunięcia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i szkodliwości zawodowych oraz uchybień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.