Możliwość skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub określony, której okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące uzależniona jest od dopełnienia wskazanych bezpośrednio w ustawie wymagań. Przede wszystkim jednak – jak wskazuje orzecznictwo Sądu Najwyższego, aby skrócenie okresu wypowiedzenia przez pracodawcę z powodu przyczyn niedotyczących pracownika mogło wywoływać skutki prawne, oświadczenie woli może być złożone tylko łącznie z wypowiedzeniem o pracę. Natomiast w skrócenie okresu wypowiedzenia za porozumieniem stron możliwe będzie również w okresie późniejszym.
Skrócenie okresu wypowiedzenia przez pracodawcę
Skrócenie okresu wypowiedzenia następuje na podstawie jednostronnej decyzji pracodawcy. W tym trybie nie jest wymagana zgoda pracownika – konieczne jest wyłącznie przekazanie pracownikowi tej decyzji. Słusznie także w orzecznictwie przyjmuje się, że: „warunkiem prawidłowości skrócenia okresu wypowiedzenia na podstawie art. 361 § 1 k. p. jest objęcie tej czynności wolą i świadomością pracodawcy oraz świadomością pracownika” (zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 1997 roku, sygn. I PKN 123/97, nr 31131). Ponadto, także zwykło się przyjmować, że w razie skorzystania z przysługującego pracodawcy uprawnienia, zakończenie umowy nastąpi wcześniej, aniżeli wynikałoby to z ustawowej dyspozycji, a więc z upływem ostatniego dnia skróconego wypowiedzenia.
Prawa pracownika ze skróconym przez pracodawcę okresem wypowiedzenia
Pracownikowi przysługuje prawo do odszkodowania za pozostałą część okresu wypowiedzenia. Także z uwagi na ochronę sytuacji pracownika w razie skrócenia okresu wypowiedzenia okres, w który wypowiedzenie zostało skrócone, wliczany zostaje do stażu pracy pracownika. Jest to tzw. okres zaliczalny, w którym w istocie nie istnieje stosunek pracy, ale na podstawie wyraźnej dyspozycji ustawowej, zaliczany jest do okresu zatrudnienia. Udogodnienie takie przewidziane jest tylko w sytuacji, gdy pracownik w okresie skróconego wypowiedzenia pozostaje bez pracy, zatem nie podjął w tym przedziale czasowym nowego zatrudnienia.
Świadectwo pracy w przypadku skrócenia wypowiedzenia przez pracodawcę
Podsumowując, przy skróceniu okresu wypowiedzenia pracodawca powinien wręczyć pracownikowi stosowne oświadczenie łącznie z samym wypowiedzeniem (nie ma przy tym przeszkód, by było ono objęte treścią samego wypowiedzenia), świadectwo pracy, a także naliczyć i wypłacić odszkodowanie za pozostałą część skróconego okresu wypowiedzenia.
Skrócenie okresu wypowiedzenia za porozumieniem stron
Odmiennie sytuacja kształtuje się w przypadku umownego skrócenia okresu wypowiedzenia. Otóż strony mogą wskazać wcześniejszy termin rozwiązania umowy o pracę za pomocą zgodnego oświadczenia woli. Takie uzgodnione skrócenie może mieć miejsce zarówno po dokonaniu wypowiedzenia umowy przez jedną ze stron stosunku pracy, jak i równocześnie ze ze złożonym jednostronnym wypowiedzeniem (zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 1997 roku, sygn. I PKN 415/97).
Po porozumieniu stron nie przysługuje okres zaliczalny
Odmiennie jednak, niż w przypadku jednostronnego skrócenia okresu wypowiedzenia przez pracodawcę, w przypadku zgodnego skrócenia okresu wypowiedzenia czas, o jaki skrócony został okres wypowiedzenia, nie zostaje zaliczony do stażu pracy danego pracownika. Ponadto także za ten okres pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie ani jakiekolwiek odszkodowanie.
Takie uregulowanie powyższej kwestii znajduje obiektywne uzasadnienie. Nie budzi wątpliwości bowiem, że skutek w postaci skrócenia okresu wypowiedzenia powstaje w wyniku zgodnego porozumienia obu stron, zatem obejmowanie pracownika szczególną ochroną, jak ma to miejsce w przypadku skrócenia okresu wypowiedzenia należącego do kompetencji pracodawcy, nie jest zasadne.
Podsumowanie
Wskazać należy, że ogólna regulacja dotycząca obowiązku zachowania okresów wypowiedzenia przy jednostronnym rozwiązaniu stosunku pracy za wypowiedzeniem jest słuszna z uwagi na jej ochronną funkcję. Z drugiej jednak strony – istnieją także takie sytuacje, w których zachowanie ustawowych terminów wydaje się być tak daleko niecelowe, że przełamana została zasada sztywnego trzymania się wskazanych okresów wypowiedzenia na rzecz możliwości jego skrócenia, czy to na podstawie jednostronnej decyzji pracodawcy (przy zaistnieniu przesłanek wskazanych w ustawie i przy gwarancji niepogorszenia sytuacji pracownika), czy też – za zgodnym porozumieniem stron.