Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (dalej: k.p.) „Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców”. Art. 2 k.p. stanowi z kolei, „że pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę”
Na podstawie powyższego, osoba świadcząca pracę na podstawie umowy o dzieło czy zlecenia nie mieści się w zakresie pojęcia pracownika w rozumieniu k.p. W konsekwencji, do osoby zatrudnionej na podstawie umowy o dzieło bądź zlecenia nie stosuje się przepisów zawartych w k.p., w tym przepisów dotyczących odpoczynku i przerw w pracy. Osobie zatrudnionej na podstawie umowy o dzieło nie przysługuje zatem przerwa w wymiarze 15 min albowiem przepisy kodeku pracy – w sytuacji takiej osoby – nie mają zastosowania. Również przepisy kodeksu pracy nie przewidują przerwy. Nie można jednakże wykluczyć, iż na podstawie zgodnego oświadczenia stron, umowa cywilnoprawna przewidywałaby przerwę w pracy.
Niemniej jednak należy wskazać na art. 22 § 1 k.p. zgodnie z którym „przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem”.
Art. 22 § 11 stanowi natomiast, iż „zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy”. Nie jest również „dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1. (art. 22 § 12 k.p.)
W tym stanie prawnym, zatrudnienie na podstawie umowy o dzieło bądź zlecenia, w sytuacji gdy spełnione są przesłanki z art. 22 k.p. powoduje, że mamy do czynienia z umową o pracę i na tej podstawie należy stosować przepisy kodeksu pracy. W takiej sytuacji pracownik powinien wnieść powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy. Niemniej jednak każdą sytuację należy rozpatrywać indywidualnie.
Nadto, należy zauważyć, iż zgodnie z art. 627 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny „przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia” .
Na tej podstawie osoba – tzn. przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła. Kluczowy w takim wypadku jest zatem efekt końcowy, sam rezultat. W przypadku umowy o dzieło, wynagrodzenie należy się – co do zasady – w chwili skończenia pracy, osiągnięcia rezultatu. Przy umowie o dzieło nie można również wskazywać w jakich godzinach należy pracować. Można jedynie wskazać termin, do którego dzieło ma być wykonane. Kierownik marketu nie może być także przełożonym – zgodnie z k.p. albowiem przy umowie o dzieło pracownik charakteryzuje się samodzielnością i nie ma mowy o podporządkowaniu podczas pracy.
W związku z powyższym istotne jest ustalenie, w sytuacji gdy dany podmiot pracuje na kasie i ma zawartą umowę o dzieło – co ma być jego rezultatem. Ustalenie może jednak nie być takie proste. Co prawda może nim być, używając kolokwialnego języka np. „obsłużenie i skasowanie stu klientów” jakkolwiek by to brzmiało, niemniej jednak wydaje się wątpliwe by market zakładał taki rezultat i stawiał takie cele w umowie. Poza tym, taki rezultat byłby wyjątkowo sztuczny. Stąd praca na powyższym stanowisku, w pewnych sytuacjach, może być traktowana jako umowa o pracę. W tym celu sugerowane byłoby zwrócenie się do najbliższego oddziału Państwowej Inspekcji Pracy celem rozwiania wątpliwości.
Trzeba sobie zdać sprawę, iż pracodawcy często nadużywają powyższej formy i zatrudniają na podstawie umów cywilnoprawnych zamiast umów o pracę, co wydaje się z ich punktu widzenia korzystniejsze. Niemniej jednak podpisując z pracownikiem – przyjmującym zamówienie umowę o dzieło, pracodawca musi mieć świadomość, że jego zachowanie nie może być charakterystyczne dla stosunku pracy albowiem zastosowanie będą miały odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego ze wszystkimi tego konsekwencjami.