Prawo do wypoczynku jest jednym z bardziej istotnych uprawnień pracowniczych. Pomimo, że przepisy prawa pracy gwarantują każdemu pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę prawo do przerwy, to jednak nie każdemu przysługuje przerwa w takim samym wymiarze. Pracodawcy i pracownicy powinni w szczególności pamiętać o takich przerwach jak: obowiązkowa przerwa pracownicza, przerwa na posiłek, przerwa w pracy monotonnej, przerwa dla pracujących przed monitorem, przerwa na gimnastykę, przerwa na karmienie dziecka oraz przerwa dla młodocianych.
Obowiązkowa przerwa pracownicza
Pierwszym przypadek dotyczy każdego pracownika, którego dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin. W takiej sytuacji pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut. Czas, który pracownik przeznaczy na przerwę jest wliczany do jego czasu pracy.
Warto przy tym podkreślić, że pracodawca udzielając obowiązkowej przerwy, nie może pozbawiać pracowników innych, dodatkowych przerw. W doktrynie przyjmuje się, że przerwa ta ma charakter niezależny od innych przerw (M. Gładoch, Komentarz do art. 134 Kodeksu pracy).
Przerwa na posiłek
Poza obowiązkową przerwą, która przysługuje każdemu pracownikowi, którego dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, prawodawca może wprowadzić jedną przerwę, która nie będzie wliczana do czasu pracy. Przerwa ta, nie może trwać jednak więcej niż 60 minut. Powinna ona zostać przeznaczona na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych. Przerwa ta, wprowadzana jest w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy. Jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, prawodawca może wprowadzić przerwę na posiłek w umowie o pracę.
Przerwa w pracy monotonnej
Przepisy Kodeksu pracy przewidują również możliwość wprowadzenia dodatkowej przerwy, wliczanej do czasu pracy w przypadku, gdy pracownik wykonuje pracę monotonną lub pracę w ustalonym z góry tempie. Warto przy tym podkreślić, iż wymiar tej przerwy zależy wyłącznie od intencji pracodawcy, ponieważ przepisy prawa nie regulują ile czasu ma trwać taki rodzaj przerwy.
Przerwa dla pracujących przed monitorem
Na dodatkową przerwę mogą również liczyć pracownicy, którzy pracują przy monitorach. Zgodnie z przepisami Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom pracującym przy monitorach co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego. Należy przy tym podkreślić, iż przerwa ta przysługuje pod warunkiem wykonywania pracy przed monitorem przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy.
Przerwa na gimnastykę
Ustawodawca w przepisach ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych przewidział dodatkową przerwę dla osób niepełnosprawnych. Osoby te, mają prawo do dodatkowej, 15 minutowej przerwy, która wliczana jest do czasu pracy.
Przerwa na karmienie dziecka
Specjalną przerwę przewidział prawodawca dla matek karmiących przerwą. Zgodnie z art. 187 Kodeksu pracy pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch 30 minutowych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. W przypadku, gdy pracownica ma więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch 45 minutowych przerw. Co istotne, pracownica może złożyć wniosek o łączne udzielenie przerwy. Warto przy tym dodać, iż przerwa na karmienie nie przysługuje pracownikom zatrudnionym przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie, a w przypadku jeżeli czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, to przysługuje jej jedna przerwa na karmienie.
Przerwa dla młodocianych
Dodatkową przerwę prawodawca przewidział również dla młodocianych pracowników. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, to pracodawca ma obowiązek wprowadzić przerwę w pracy, która będzie trwała nieprzerwanie 30 minut. Przerwa ta wliczana jest do czasu pracy. Warto przy tym dodać, iż zgodnie ze stanowiskiem Państwowej Inspekcji Pracy, pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi w sumie 45 minut przerwy.
Pomimo tego, że przepisy prawa pracy przewidują różnego rodzaju przerwy, to jednak pracodawcy nie zawsze mają obowiązek ich udzielenia, z uwagi na fakt, iż większość przerw nie przysługuje każdemu pracownikowi, a tylko określonym grupom w niektórych przypadkach. Jedyną przerwą, która przysługuje każdemu pracownikowi (pod warunkiem, że wymiar jego czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin) jest obowiązkowa przerwa pracownicza. Pozostałe przerwy zależą wyłącznie od dobrej woli pracodawcy albo od spełnienia przez pracownika odpowiednich kryteriów.