Przejście przez pracownika na emeryturę ustawowo wiąże się dla pracodawcy z obowiązkiem wypłaty takiemu pracownikowi odprawy pieniężnej. Niejednokrotnie jednak pracodawcy decydują się przyznać przechodzącemu na emeryturę pracownikowi także dodatkowe świadczenia, chociażby w uznaniu jego zasług dla prowadzonej przez pracodawcę działalności. Jak należy rozliczyć takie dodatkowe (pozaustawowe) świadczenia?
Składki na ubezpieczenia społeczne
Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracownika stanowi jego przychód z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, w znaczeniu nadanym mu w przepisach ustawy o PIT. Za przychody ze stosunku pracy, zgodnie z brzmieniem art. 12 ustawy o PIT uważa się natomiast „wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych”.
Obowiązek podatkowy
Zatem, otrzymanie przez pracownika jakiegokolwiek świadczenia w związku ze stosunkiem pracy będzie powodowało powstanie obowiązku podatkowego w zakresie podatku dochodowego. Także, wszelkiego rodzaju świadczenia uzyskane przez pracownika w związku z przejściem na emeryturę w formie dodatkowej odprawy czy też nagrody przyznawanej uznaniowo stanowić będą przychód tego pracownika.
Interpretacje ZUS
Na mocy przepisów rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia, niektóre rodzaje przychodów zostały wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W związku z tym podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie stanowią odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Jak wskazuje się jednak w interpretacjach ZUS, zwolnienie to dotyczy zasadniczo wyłącznie odpraw emerytalnych, o których mowa w art. 921 § 1 Kodeksu pracy a nie wszelkich innych odpraw, na jakie pracodawca może umówić się z pracownikiem.
Szersze ujęcie w rozporządzeniu pozwoli uniknąć oskładkowania
Cytowane rozporządzenie wskazuje, że odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Ten bowiem przepis, jak wskazuje ZUS, ma szerszy zakres zastosowania. Wobec przejścia pracownika na emeryturę dochodzi niewątpliwie do wygaśnięcia czy rozwiązania łączącego go z pracodawcą stosunku pracy. Jeżeli pomiędzy wypłaconą odprawą a przejściem pracownika na emeryturę i związanym z tym wygaśnięciem czy rozwiązaniem jego stosunku pracy będzie istniał bezpośredni i nierozerwalny związek, taka odprawa nie będzie stanowić podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Ważne jest także, aby istniało źródło, na podstawie którego taka dodatkowa odprawa będzie przysługiwać, w postaci chociażby dodatkowego porozumienia z pracownikiem w tej materii.
Składka na ubezpieczenia zdrowotne
Zgodnie z art. 81 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób. Zatem uzyskane przez pracownika świadczenie będzie wyłączone także z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia zdrowotne, o ile przyjmie właściwą formę, na takiej podstawie jak ma to miejsce w przypadku podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
Zgodnie z brzmieniem art. 104 ustawy o promocji zatrudnienia oraz art. 29 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych, obowiązkowe składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych ustala się od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Analogicznie zatem jak w przypadku składki na ubezpieczenia zdrowotne, uzyskane przez pracownika świadczenie będzie wyłączone także z podstawy wymiaru składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, jeżeli przyjmie właściwą formę, na takiej podstawie jak ma to miejsce w przypadku podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.