Wykonywanie obowiązków służbowych w zakładzie pracy jest dla każdego pracownika codziennością. Przewidziana w przepisach inna równoprawna forma zatrudnienia, pozwalająca na wykonywanie czynności poza siedzibą przedsiębiorstwa, czyli tak zwana telepraca jeszcze do niedawna była instytucją mało popularną, jednak w obecnych czasach zyskuje coraz więcej zwolenników. Ma to związek głównie z ogromną elastycznością, jaką cechuje się stosunek pracy zawierany właśnie w tej formie.
Kontrowersje wokół wypadku przy telepracy
Kontrowersyjna pozostaje kwestia dotycząca wypadków w czasie wykonywania telepracy. W świetle art. 3 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2017, poz. 1321, ze zm.), która ma zastosowanie również do osób pracujących w formie telepracy, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Zdarzenie to ma związek z pracą, jeśli powstało: podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, czynności wykonywanych na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia lub w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Związek zdarzenia z pracą
O ile przesłanki takie, jak nagłość zdarzenia czy jego zewnętrzna przyczyna nie stanowią trudności w ich wykazaniu, to ostatnia z nich, mianowicie związek zdarzenia z pracą, rodzi wiele wątpliwości. Bardzo ciężko jest określić czy wypadek miał bezpośredni związek z wykonywaną pracą, gdyż najczęściej miejscem pracy jest miejsce zamieszkania telepracownika. Zazwyczaj brakuje również świadków wypadku. Trudno również ustalić, czy do wypadku nie doszło w skutek zaniedbania pracownika bądź pod wpływem alkoholu lub środków odurzających.
Postępowanie powypadkowe
Postępowanie powypadkowe odbywa się w oparciu o regulacje zawarte w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. (Dz.U. 2009 nr 105 poz. 870) w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Pracodawca nie jest w stanie udzielić pracownikowi pierwszej pomocy oraz być osobiście na miejscu zdarzenia ze względu na formę stosunku pracy, a każda kontrola i każde wtargnięcie do miejsca pracy, które jest jednocześnie miejscem zamieszkania telepracownika, wymaga jego pisemnej zgody. W związku z tym, jeśli pracownik nie wyrazi zgody na spisanie protokołu przez komisję powypadkową, to ciężko będzie ustalić jakiekolwiek okoliczności wypadku, a w szczególności – czy do wypadku doszło w godzinach określonych jako godziny pracy.
Brak zgody pracownika na spisanie protokołu w jego domu
Brak zgody pracownika na spisanie protokołu w jego domu w praktyce oznaczać będzie, że zespół powypadkowy nie będzie w stanie stwierdzić okoliczności zdarzenia, przez co pracownik pozbawi się prawa do świadczeń. Należy jednak przyjąć, że jeśli wypadek nastąpił w miejscu wskazanym przez pracodawcę jako miejsce telepracy (np. dom) i do zdarzenia doszło w ustalonych wcześniej godzinach pracy, to może mieć on związek z pracą. Jako przykład może posłużyć sytuacja, w której pracownik uległ poparzeniu na skutek wybuchu baterii w służbowym laptopie.
Odpowiedzialność za wypadek w drodze do pracy
Oczywistym jest, że pracodawca nie ponosi odpowiedzialności za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, gdy dana osoba pracuje zdalnie w domu i nie odbywa takiej podróży. Nie oznacza to, że osoba zatrudniona w formie telepracy nie może ulec takiemu wypadkowi. Może być tak, że jeżeli zatrudniony część obowiązków wykonuje w domu, a część w siedzibie przedsiębiorstwa, bądź gdy do wykonywania telepracy zostało wyznaczone inne miejsce niż miejsce zamieszkania (np. e-centra telepracy). Jeżeli zaistniałe zdarzenie spełnia określone przepisami przesłanki, a droga do lub z miejsca pracy była najkrótsza i nie została przerwana (art. 57b ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Dz.U. z 2017, poz. 1383) zatrudniony w formie telepracy zachowuje prawo do 100% zasiłku chorobowego, jak i może starać się o rentę, w razie stwierdzenia niezdolności do pracy po wyczerpaniu okresu zasiłkowego.
Podsumowanie
Warto na koniec dodać, że pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikowi wykonującemu pracę poza siedzibą zakładu bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz dostarczyć mu sprzęt niezbędny do wykonywania obowiązków służbowych, o który pracownik powinien należycie dbać. Istnieją jednak pewne wyjątki. Pracodawca jest bowiem zwolniony z obowiązku dbania o higieniczny i bezpieczny stan pomieszczeń pracy oraz z obowiązku związanego z budową i przebudową budynków, w których znajdują się pomieszczenia pracownicze, a także z obowiązku zapewnienia odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych.