Ogłoszony przez Ministra Zdrowia stan zagrożenia epidemicznego wprowadził liczne ograniczenia w obszarze życia gospodarczego i społecznego, które nie pozostają bez wpływu funkcjonowanie zakładów pracy i możliwość wywiązywanie się pracodawców ze swoich obowiązków.
W dobie zagrożenia COVID-19 na pierwszy plan wsuwają się obowiązki pracodawcy związane z bezpiecznymi i higienicznymi warunkami pracy. Pracodawca w tym czasie jest szczególnie zobowiązany do zapewnienia pracownikom warunków pracy, które eliminują, a przynajmniej ograniczają ryzyko zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Taki obowiązek wynika z przepisu art. 207 k.p., zgodnie z którym pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Pracodawca obowiązany jest chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.
Obowiązki z zakresu BHP związane z zagrożeniem epidemicznym
Do najważniejszych, w tym szczególnym czasie, należy zaliczyć obowiązki:
1) organizowania pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
2) zapewnienia przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawania poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń;
3) reagowania na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywania środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników;
4) zapewnienia wykonywania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy.
Obowiązki te, w zakresie ograniczenia zakażeniem i rozprzestrzeniania się wirusa, będą realizowane poprzez m.in. częstsze sprzątanie i dezynfekowanie pomieszczeń zakładu pracy, zapewnienie pracownikom środków czystości oraz środków ochrony indywidualnej, w zależności oczywiście od charakteru wykonywanej pracy. W przypadku pracowników, którzy w ramach pracy mają kontakt z klientami, pracodawca powinien zorganizować pracę tak, by ograniczyć ryzyko np. ograniczając liczbę przyjmowanych klientów lub petentów, wprowadzić wydzielone strefy oczekiwania na załatwienie sprawy, ograniczając ilość obsługiwanych klientów w jednym czasie itp.
Obowiązek informowania pracowników
W ramach obowiązku informowania pracownika o ryzyku zawodowym pracodawcy powinni przyjąć i wdrożyć zasady postępowania, dzięki którym pracownicy nie tylko zostaną poinformowani o ryzykach i zagrożeniach związanych z wykonywaniem pracy w dobie zagrożenia epidemicznego, ale również zostaną zapoznani z zasadami zachowania się w miejscu pracy w tym szczególnym czasie.
Badania profilaktyczne
Obowiązki pracodawcy w zakresie BHP to również konieczność kierowania pracowników na profilaktyczne okresowe badania lekarskie oraz wymagane przepisami okresowe szkolenia bhp. Trudno jednak wyobrazić sobie, by w aktualnej sytuacji możliwe było, nie mówiąc już o bezpieczeństwie, przeprowadzanie badań profilaktycznych. Z drugiej strony pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnych badań lekarskich i szkoleń z zakresu bhp.
Na pomoc pracodawcom ruszył Krajowy konsultant z zakresu medycyny pracy, który wystąpił do Ministra Zdrowia o czasowe zawieszenie obowiązku przeprowadzania badań profilaktycznych. Pismo w tej sprawie w porozumieniu z Ministrem Zdrowia wydał również Główny Inspektor Pracy, który zaproponował zawieszenie przeprowadzania okresowych badań lekarskich do czasu ustania zagrożenia epidemicznego, przy jednoczesnym zachowaniu obowiązku wystawiania skierowań w terminach wynikających z przepisów prawa pracy. Terminowe wystawianie skierowań będzie potwierdzeniem gotowości pracodawców do wypełniania obowiązków z art. 229 k.p. Nie można bowiem wykluczyć sytuacji, gdy pracodawcy, nie realizujący swoich obowiązków w tym zakresie z innych powodów, będą chcieli w przyszłości zasłaniać się walką z epidemią. Wystawione skierowanie ma być dowodem tego, że pracodawca nie wysłał pracownika na badania lekarskie tylko i wyłącznie z powodu zagrożenia epidemicznego. Pracownik z kolei, który otrzymał skierowanie, ma obowiązek udać się na badania niezwłocznie po ustaniu ograniczeń. Zwolnienie z konieczności przeprowadzania badań nie dotyczy badań wstępnych, co oznacza, że nie można dopuścić bez takich badań pracownika nowo zatrudnionego.
Szkolenia okresowe BHP
W zakresie obowiązku szkoleń z zakresu BHP, Główny Inspektor Pracy dopuszcza możliwość przeprowadzenia szkoleń okresowych pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych w formie samokształcenia kierowanego lub seminarium, z użyciem środków komunikacji elektronicznej.
Do tej pory tylko samokształcenie kierowane mogło być realizowane zdalnie, przy zastosowaniu internetu i to tylko w stosunku do pracowników zatrudnionych na stanowiskach nierobotniczych.
Obowiązek przeprowadzenia instruktażu stanowiskowego pozostaje jednak w przypadku stanowisk pracy, na których występuje narażanie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych oraz w przypadku uczniów i studentów.
Instruktaż z założenia może być przeprowadzony tylko w bezpośrednim kontakcie ze szkolonym.
Egzamin sprawdzający, kończący szkolenie, może zostać przeprowadzony tradycyjnie, po ustaniu zagrożenia.
Podsumowanie
Jak widać sytuacja jest bardzo dynamiczna i z pewnością będą pojawiać się problemy z kolejnymi obowiązkami pracodawców, trudnymi do realizacji w tym czasie. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej opracowało poradnik dla pracowników i przedsiębiorców, który z pewnością będzie aktualizowany i rozbudowywany o kolejne, budzące wątpliwości, zagadnienia. Na bieżąco należy również śledzić oficjalne strony internetowe wszystkich organów odpowiedzialnych za nadzór nad warunkami pracy. Jest to o tyle istotne, że pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia wykonywania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez takie organy.