Z dniem 2 stycznia 2016 roku w życie weszła nowelizacja Kodeksu Pracy, wprowadzająca zmiany w zakresie uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem. Jak od Nowego Roku zmieniły się urlopy rodzicielskie i macierzyńskie?
Sztandarowym celem ustawy z dnia 24 lipca 2015 roku o zmianie ustawy Kodeks Pracy oraz niektórych innych ustaw wydaje się być ujednolicenie urlopów związanych z narodzinami dziecka. Ustawodawca zdecydował się bowiem na włączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego do urlopu rodzicielskiego.
Wcześniej, dodatkowy urlop macierzyński w wymiarze 6 tygodni (lub 8 tygodniu w przypadku urodzenia dwójki lub więcej dzieci) przysługiwał świeżo upieczonej matce bezpośrednio po wykorzystaniu przez nią podstawowego urlopu macierzyńskiego – wynoszącego 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie (od 31 do 37 tygodni w przypadku urodzenia przy jednym porodzie większej ilości dzieci). Natomiast urlop rodzicielski przysługiwał tylko bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Urlop rodzicielski można było wykorzystać maksymalnie w trzech częściach. Ponadto każda z nich musiała obejmować minimum 8 tygodni i następować bezpośrednio po sobie.
Obecnie, według znowelizowanych przepisów Kodeksu Pracy obowiązują dwa rodzaje urlopów związanych z narodzinami dziecka: urlop macierzyński (wcześniej również jako podstawowy), którego wymiar pozostaje bez zmian oraz urlop rodzicielski. Wymiar tego drugiego wynosi do 32 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i do 34 tygodni w przypadku urodzenia dwojga i więcej dzieci przy jednym porodzie. Od 2 stycznia br. urlop rodzicielski przysługuje bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowego urlopu macierzyńskiego i może być wykorzystany jednorazowo lub w nie więcej niż 4 częściach. Granicę czasową do wykorzystania tego urlopu wyznaczono do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 rok życia. Rodzic, chcący skorzystać z urlopu rodzicielskiego w częściach, musi pamiętać, że części tego urlopu wciąż muszą przypadać jedna po drugiej.
Niemniej jednak, ustawodawca nowelizacją z dnia 24 lipca 2015 roku wprowadził możliwość wykorzystania urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 16 tygodni w późniejszym terminie, nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu. Warto jednak pamiętać, że jeśli rodzic zdecyduje się na takie rozwiązanie i wykorzysta część urlopu rodzicielskiego np. w czasie pójścia dziecka do przedszkola, to liczba wykorzystanych części takiego urlopu obniży liczbę możliwych do wykorzystania części urlopu wychowawczego (obecnie możliwe jest udzielenie urlopu wychowawczego maksymalnie w pięciu częściach do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat).
Istotną zmianą, jaką wprowadzono do Kodeksu Pracy jest zmiana w zakresie łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą w niepełnym wymiarze czasu pracy. Wciąż można wykonywać pracę na maksymalnie 1/2 etatu w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego, jednak od nowego roku proporcjonalnie wydłużany jest okres urlopu rodzicielskiego w sytuacji, gdy rodzic będzie chciał pracować w trakcie tego urlopu. Wymiar urlopu rodzicielskiego ulegnie wobec tego wydłużeniu. Okres, o który urlop rodzicielski ulega wydłużeniu, stanowi iloczyn liczby tygodni, przez jaką pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego. A więc jeśli pracownik łączy 10 tygodni urlopu rodzicielskiego z pracą w wymiarze połowy etatu, to okres wydłużenia urlopu rodzicielskiego, o który nastąpi proporcjonalne wydłużenie urlopu (a w którym nie będzie on pracował), należy obliczyć następująco:
10 tygodni urlopu rodzicielskiego x ½ etatu = 5 tygodni
W powyższym przypadku, wydłużenie wymiaru urlopu rodzicielskiego niełączonego z wykonywaniem pracy nastąpi o pięć tygodni.
Ustawodawca przewidział też inne zmiany, które weszły w życie od nowego roku:
– jest to chociażby wydłużenie czasu na złożenie stosownych wniosków o skorzystanie z uprawnień przysługujących rodzicom w przypadku urodzenia się dziecka (do tej pory ustawodawca przewidział 14 dniowy termin na złożenie wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego czy wychowawczego). Dziś wniosek o skorzystanie z całego wymiaru urlopu rodzicielskiego trzeba złożyć nie później niż 21 dni po porodzie, a wnioski o urlop rodzicielski lub wychowawczy składa się nie później niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z nich.
– ojciec dziecka może skorzystać też z urlopu ojcowskiego do momentu ukończenia przez dziecko drugiego roku życia, a nie jak wcześniej do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia. Urlop ojcowski podzielić można ponadto na dwie części, z których każda może trwać tydzień.
Zmiany wprowadzone od nowego roku w Kodeksie Pracy mają uelastycznić i ujednolicić uprawnienia rodziców, którym na świat przyszło potomstwo. Mimo, że od ich wprowadzenia nie minął długi okres czasu, to już niejednokrotnie oceniane są one dość negatywnie z punktu widzenia pracodawcy. Szczególnie, jako uciążliwe dla pracodawcy oceniane jest uprawnienie do skorzystania z części urlopu rodzicielskiego (do 16 tygodni) w okresie nie następującym bezpośrednio po skorzystaniu z urlopu macierzyńskiego. Pojawiają się bowiem opinie, iż uprawnienie to może w pewien sposób zdezorganizować pracę i realizację określonych zadań w zakładzie zatrudniającym rodziców, korzystających z tego uprawnienia. Jednak z punktu widzenia pracownika, któremu na świat przyszło dziecko, rozwiązania te wydają się zmierzać do ułatwienia godzenia życia rodzinnego z życiem zawodowym.