Nianiom, które w ciągu ostatnich trzech lat przepracowały przynajmniej 365 dni, przysługuje prawo do zasiłku dla bezrobotnych – tak wynika z odpowiedzi Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej na interpelację w sprawie znowelizowanej ustawy o promocji i instytucjach rynku pracy.
Ustawa z dnia 4 lutego 2011 roku o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 umożliwiła zatrudnianie niań na podstawie umów uaktywniających. Umowy te obejmują opiekę nad dzieckiem od 20 tygodnia życia do ukończenia 3 lat (wyjątkowo w przypadku trudności ze znalezieniem miejsca w przedszkolu do 4 roku życia). Umowa uaktywniająca jest swego rodzaju umową o świadczenie usług i stosuje się do niej przepisy dotyczące zlecenia. Jak wynika z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w połowie 2014 roku liczba zatrudnionych w ten sposób niań wynosiła ponad 9 tys. osób.
Do marca 2014 roku od umów uaktywniających obowiązkowo odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, a także dobrowolnie na ubezpieczenie chorobowe. Umowy te zwolnione były z obowiązku uiszczenia składki na Fundusz Pracy, co uniemożliwiało dotychczas uzyskanie prawa do zasiłku dla bezrobotnych osobom zatrudnionym na ich podstawie.
Sytuację niań zmieniła ustawa z dnia 14 marca 2014 roku o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw. Ustawodawca przewidział w niej zaliczenie pracy w ramach umowy uaktywniającej do okresu 365 dni pracy, będącego wymogiem uzyskania świadczenia dla bezrobotnych, jednocześnie nie wprowadzając obowiązku odprowadzania składek na Fundusz Pracy (wymagany przy standardowych umowach o pracę).
Niemniej jednak, pomimo nowelizacji praktyka urzędów pracy bywała różna. Część bezrobotnych niań, które spełniały ustawowe warunki, nie uzyskiwała świadczeń. Urzędy m.in. odsyłały je do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych po wyjaśnienia dotyczące składek odprowadzanych na Fundusz Pracy. Natomiast ZUS wszelkie pytania dotyczące świadczeń kazał kierować do urzędów pracy. Sytuacja ta powodowała dużą dezorientację wśród niań i zatrudniających je rodziców.
Problem ostatecznie rozwiązało stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społeczne. Ministerstwo wskazała, iż zgodnie z art. 71 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy niania, która w ramach umowy uaktywniającej przepracuje łącznie 365 dni w ciągu ostatnich 3 lat przed rejestracją w urzędzie pracy, będzie uprawniona do otrzymania zasiłku dla bezrobotnych. Co jednak równie istotne, prawo do świadczenia jest niezależne od wysokości uzyskiwanych dochodów – oznacza to, że przysługuje ono również nianiom zarabiającym poniżej minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Na marginesie należy zaakcentować, iż wysokość zasiłku dla bezrobotnych niań zależy od stażu pracy. Zasiłek podstawowy przysługuje osobom posiadającym od 5 do 20 lat pracy i wynosi w okresie pierwszych trzech miesięcy 831,10 zł, a w kolejnych miesiącach 652,60 zł. W przypadku stażu pracy poniżej 5 lat wysokość zasiłku jest obniżona do 80% (wynosi w ciągu pierwszych trzech miesięcy 664,90 zł i w kolejnych 522,10 zł), natomiast dla stażu pracy powyżej 20 lat – podwyższona do 120% (odpowiednio 997,40 zł i 783,20 zł). Okres pobierania zasiłku zależy od stopy bezrobocia w danym regionie. Standardowo wynosi on 6 miesięcy, ale w przypadku powiatów, w których poziom bezrobocia przekracza 150% przeciętnej krajowej stopy bezrobocia okres ten wydłuża się do 12 miesięcy.