U podstaw szczególnej regulacji pracy osób młodocianych leży ochrona ich praw i interesów z jednoczesnym uwzględnieniem ich rozwoju psychofizycznego. Przejawem tego są między innymi bardziej rygorystyczne niż w przypadku pełnoletnich pracowników przepisy dotyczące sposobu, rodzaju oraz czasu pracy młodocianych w celu ochrony ich zdrowia oraz umożliwienia im dalszej nauki.
Zgodnie z art. 190 Kodeksu pracy młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Osoba taka może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności, które dotyczą tego stosunku. Przedstawiciel ustawowy może ten stosunek rozwiązać za zezwoleniem sądu opiekuńczego tylko wtedy, gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby. Należy zaznaczyć, że zatrudnianie osób, które nie ukończyły 16 roku życia jest dozwolone na gruncie polskiego prawa, ale jedynie w określonych przypadkach (rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 5 grudnia 2012 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnienie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum oraz osób mniemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum).
Młodociani podejmujący pracę, którzy chcą nauczyć się zawodu lub zostać przyuczonym do określonej pracy, zatrudniani są na podstawie umowy o prace w celu przygotowania zawodowego. Jest to szczególny rodzaj umowy o pracę, której dotyczą art. 195 i 196 Kodeksu pracy. Zgodnie z art. 195 KP, umowa taka powinna w szczególności określać rodzaj przygotowania zawodowego (może to być nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy), czas i miejsce odbywania tego przygotowania, sposób dokształcania teoretycznego oraz wysokość wynagrodzenia. Rozwiązanie umowy w celu przygotowania zawodowego możliwe jest natomiast tylko w przypadkach przewidzianych w art. 196 KP, a mianowicie w razie niewypełnienia przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych, w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji przedsiębiorcy, reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego lub stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe. Pracodawca zobowiązany jest zawiadomić o wypowiedzeniu właściwą szkołę i rodziców, nie dotyczy to jednak przyuczenia do wykonywania określonej pracy. Poza wymienionymi w art. 196 KP okolicznościami, pracodawca ma obowiązek niezwłocznie rozwiązać tego rodzaju umowę i wypłacić odszkodowanie za okres wypowiedzenia, jeżeli lekarz orzeknie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, a pracodawca nie ma możliwości zmiany rodzaju pracy. Umowa o pracę na czas przygotowania zawodowego może być także rozwiązana na zasadach ogólnych, tzn. na podstawie porozumienia stron, rozwiązania bez wypowiedzenia lub wypowiedzenia pracownika.
Młodociani mogą być zatrudniani w innym celu niż przygotowanie zawodowe, a mianowicie przy pracach lekkich, przez które należy rozumieć takie prace, które nie zagrażają ich życiu, zdrowiu i rozwojowi psychofizycznemu oraz prace, które nie utrudniają im wykonywania obowiązków szkolnych. Wykaz prac lekkich jest określany przez pracodawcę po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy i wymaga zatwierdzenia przez właściwego inspektora pracy. Taki wykaz nie może zawierać prac wzbronionych młodocianym, które znaleźć można w rozporządzeniu z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac.
W przypadku zatrudniania osoby młodocianej przy wykonywaniu prac lekkich stosuje się ogólne przepisy pracy dotyczące umów o pracę. Brak jest w takiej sytuacji szczególnych unormowań, jak to miało przy umowach w celu przygotowania zawodowego, w związku z czym możliwe jest zawarcie dowolnego rodzaju umowy o pracę, a także rozwiązanie jej na zasadach dla niej przewidzianych. Pracodawca ustala wykaz prac lekkich w regulaminie, a jeśli nie ma on obowiązku wydawania takowego, to wykaz należy zawrzeć w osobnym akcie.
Wszyscy młodociani podlegają szczególnej ochronie wynikającej z przepisów prawa pracy niezależnie od tego czy zostali zatrudnieni na umowę o pracę czy też na umowę w celu przygotowania zawodowego. Wszystkich ich obejmuje zakaz zatrudniania przy pracach wzbronionych oraz obowiązek wstępnych i okresowych, kontrolnych badań lekarskich. Przepisy przewidują ponadto zakaz zatrudniania młodocianych w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej między godz. 22.00 a 6.00 rano.
Inaczej kształtuje się także czas pracy takich osób. Młodociany do lat 16 nie może pracować więcej niż 6 godzin na dobę, zaś młodociany powyżej tego wieku – maksymalnie 8 godzin. Dodatkowo, do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki, nawet w sytuacji, gdy odbywa się ona poza godzinami pracy. Ma on także prawo do 30-minutowej przerwy, wliczanej do czasu pracy, jeśli jego dobowy wymiar pracy jest dłuższy niż 4,5 godziny, a przerwa w pracy obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin. W każdym tygodniu młodociany ma prawo do nieprzerwanego odpoczynku wynoszącego co najmniej 48 godzin i obejmującego niedzielę.
Młodocianym przysługuje zwiększony urlop wypoczynkowy, który z upływem roku pracy wynosi 26 dni roboczych, chyba że w danym roku kalendarzowym pracownik kończy 18 lat. W takiej sytuacji będzie mu przysługiwać 20 dni roboczych urlopu, jeśli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 roku życia. Pracodawca ma obowiązek udzielenia urlopu na czas ferii zimowych młodocianemu uczęszczającemu do szkoły. Jeśli młodociany prawa do urlopu jeszcze nie nabył, pracodawca może udzielić go „zaliczkowo” na wniosek zainteresowanego. Ponadto, ma on prawo do urlopu bezpłatnego w okresie ferii w wymiarze nie przekraczającym 2 miesięcy.
Oddzielnej regulacji podlega czas pracy młodocianych wykonujących prace lekkie. Tygodniowy wymiar czasu pracy takiej osoby nie może przekraczać 12 godzin, zaś w dniu uczęszczania na zajęcia szkolne nie może przekroczyć 2 godzin (w czasie ferii szkolnych maksymalnie 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu).
Jak wynika z powyższego, prawo pracy przewiduje konkretne regulacje, które z jednej strony umożliwiają podjęcie pracy przez osoby niepełnoletnie, z drugiej jednak zapewniają im specjalną ochronę wynikającą z potrzeby zadbania o ich prawidłowy rozwój psychiczny i fizyczny, a także uwzględnienia ich obowiązku kształcenia się. Na marginesie warto zaznaczyć, że z dniem 1 września 2018 r. za młodocianego uznawana będzie osoba, która ukończyła 15 lat, a nie ukończyła 18 lat.