Spór zbiorowy

Spór zbiorowy to spór między związkami zawodowymi reprezentującymi pracowników a pracodawcą, prowadzony na postawie i zgodnie z ustawą z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 295), (dalej: ustawa).

Oznacza to, że nie każdy konflikt na linii związki zawodowe pracodawca automatycznie powinien być traktowany jako spór zbiorowy. Zgodnie z ustawą spór zbiorowy może bowiem dotyczyć tylko i wyłącznie warunków pracy, płac, świadczeń socjalnych lub praw i wolności związkowych pracowników.

Spór zbiorowy to spór między związkami zawodowymi reprezentującymi pracowników a pracodawcą, prowadzony na postawie i zgodnie z ustawą z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 295), (dalej: ustawa).

Nie można prowadzić sporu zbiorowego w celu poparcia indywidualnych żądań pracowniczych, jeżeli ich rozstrzygnięcie jest możliwe w postępowaniu przed organem rozstrzygającym spory o roszczenia pracowników. Przykładowo nie można wejść w spór zbiorowy w celu ochrony zwalnianego pracownika. W takim bowiem przypadku pracownik może skutecznie dochodzić swoich praw przed sądem pracy. Nie jest również możliwe prowadzenie sporu dotyczącego treści układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia przed jego wypowiedzeniem.

Spór zbiorowy na terenie zakładu pracy mogą zainicjować zakładowe organizacje związkowe, które reprezentują prawa i interesy zbiorowe pracowników. Może dotyczyć interesów  całej lub części załogi, zawsze jednak określonej zbiorowości. Nigdy indywidualnego pracownika. Pojedynczy pracownik nie może być inicjatorem ani  stroną sporu zbiorowego.

Pierwszym krokiem do rozpoczęcia sporu jest przedstawienie pracodawcy żądania w sprawach, w jakich można prowadzić spór. Żądanie musi być konkretne, nie może ograniczać się do ogólnego postulatu np. poprawy warunków pracy. Pracodawca powinien mieć możliwość ustosunkowania się do przedmiotu żądania, oceny możliwości jego spełnienia.

Podkreślić należy, że żądanie musi miesić się w dopuszczalnym przez ustawę zakresie przedmiotowym sporu zbiorowego. Oznacza to, że może dotyczyć tylko i wyłącznie czterech ww. aspektów, tj.:

  1. warunków pracy;
  2. warunków płac;
  3. świadczeń socjalnych;
  4. praw i wolności związkowych

Warunki pracy

Ustawa nie definiuje tego pojęcia, jednak mając na względzie wypracowane przez doktrynę stanowisko należy uznać, że powinno być interpretowane szeroko. Można zatem wszcząć spór o:

  • środowisko pracy (np. gdy praca świadczona w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze);
  • organizację pracy (np. gdy jest uciążliwa, powoduje nieuzasadnioną pracę w godzinach nadliczbowych, narusza przepisy prawa pracy);
  • o warunki BHP i przeciwpożarowe;
  • o wyposażenie, stan techniczny infrastruktury zakładu pracy (w części mającej wpływ na warunki pracy),
  • o nierówne traktowanie w zatrudnieniu, lobbing, brak polityki antymobbingowej itp.

Warunki płacy

Do tej kategorii można  w szczególności zaliczyć spór o podział funduszu płac, funduszu nagród, waloryzację wynagrodzeń, podwyżki płac, sposób obliczenia konkretnego składnika wynagrodzeń itp.

Świadczenia socjalne

Spory zbiorowe na tle socjalnym mogą dotyczyć zasad wydatkowania środków z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, a w szczególności wprowadzenie niezgodnych z ustawą zasad korzystania funduszu, w tym z zakładowych ośrodków wypoczynkowych, nieprzeznaczanie wystarczających środków na  zapomogi, pomoc materialną, paczki, bony na święta itp.

Wreszcie spór może również dotyczyć żądania utworzenia ZFŚS u pracodawcy niezobowiązanego do utworzenia funduszu.

Prawa i wolności pracowników, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych

Spór na tle praw i wolności związkowych pracowników może dotyczyć sytuacji, gdy pracodawca podejmuje działania zmierzające do ograniczenia działalności związkowej na terenie zakładu pracy np. utrudniając prowadzenie działalności związkowej poprzez utrudnianie pracownikom przystąpienia do związków, dyskryminując związkowców, utrudniając możliwość uczestnictwa w zebraniach, zjazdach związkowych, odmawiając udostępnienia informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej itp.

Jeżeli choćby jedno z żądań zgłoszonych przez związek zawodowy mieści się ww. kategorii, to spór zbiorowy istnieje. Spory niemieszczące się w zakresie definicji sporu zbiorowego nie są sporami w rozumieniu ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych i nie można ich rozwiązywać w oparciu o przepisy ustawy.